§8 Wojny grecko-perskie i rozkwit Aten, 5 klasa

Видеоурок https://eior.by/catalog_lecture/5-klass/history/37.php

TESTY

https://learningapps.org/watch?v=pfx4jh59k18

https://learningapps.org/watch?v=prvdn91i318

https://learningapps.org/2221195

https://learningapps.org/10561513

https://learningapps.org/13475409

https://learningapps.org/6567111

https://learningapps.org/199430

https://learningapps.org/6251866

Przypomnij sobie. Który z ludów irańskich w VI wieku p.n.e. stworzył potężne mocarstwo rozciągające się od Nilu do Indusu?

1. Wyprawy Persów przeciwko Grecji. W połowie VI wieku p.n.e. nad Grecję nadciągnęło śmiertelne zagrożenie ze strony potężnego imperium Perskiego. Najpierw Persowie zdobyli Babilon, Egipt, a następnie miasta greckie w Azji Mniejszej. Potem postanowili podporządkować sobie całą Helladę. Perscy posłowie zażądali od Greków „ziemi i wody”, co oznaczało zgodę na pełne posłuszeństwo.

Wiele greckich wysp i miast podporządkowało się, wysyłając swoich żołnierzy do armii perskiej. Tylko Ateny i Sparta postanowiły oprzeć się perskiemu „królowi królów” - Dariuszowi. Ateńczycy zrzucili posłów ze skały, a Spartanie – do studni, radząc im, by tam znaleźli „ziemię i wodę”.

W 490 roku p.n.e. armia Persów wylądowała w pobliżu miasteczka Maraton w odległości 42 kilometrów od Aten. Greków było znacznie mniej niż Persów, ale Hellenowie postanowili walczyć do końca. Dowódca ateński Miltiades wymyślił przebiegły plan. Grecy osłabili centrum linii bojowej, zwabili wrogów w głąb swoich oddziałów, a następnie połączyli się na tyłach wojska perskiego i zwyciężyli. Nad Grekami nadal wisiała groźba nowego wtargnięcia ze strony Persów. Ponad 30 greckich miast-państw - na czele ze Spartą - połączyło się w Związek Peloponeski dla obrony przed Persami, dzięki czemu stworzono wspólną armię, flotę i skarb państwa.

Dziesięć lat po zwycięstwie w bitwie pod Maratonem odbyła się bitwa w Wąwozie Termopilskim – wąskim przejściu między morzem a górami. Pod dowództwem króla Spartan Leonidasa Hellenowie dzielnie walczyli, lecz zostali otoczeni przez wroga i zginęli. Persowie zajęli całą Attykę oraz opuszczone przez mieszkańców Ateny.

2. Zwycięstwo nad Persami. Następnie inicjatywę przejął ateński strateg (dowódca wojskowy) Temistokles. Namówił on sojuszników, aby walczyli z Persami na morzu. Grecy zebrali wszystkie swoje siły i w 480 roku p.n.e. pokonali perską flotę w pobliżu wyspy Salamina. Wprawdzie, na morzu walka trwała nadal, ale w 449 roku p.n.e. obie strony zawarły pokój. Persja zrzekła się swoich posiadłości w Azji Mniejszej. Małe państwa greckie zwyciężyły największą potęgę tych czasów, ponieważ zawarły między sobą sojusz i walczyły o własne życie, wolność i ojczyznę. Sojusz ten jednak się rozpadł. W Grecji utworzyło się nowe przymierze pod dowództwem Aten, które Ateńczycy używali do własnych celów.

3. Władza demosu w Atenach. Właśnie grecka flota zapewniła Hellenom zwycięstwo pod Salaminą. Przewaga na morzu zależała od morskiej potęgi, która wcześniej należała do Persji. Temistokles w związku z tym postanowił wzmocnić swoją flotę. W tym celu do służby we flocie przyciągnął ubogich obywateli, którzy pochodzili z demosu. Tym samym demos uzyskał rozszerzenie swoich praw. Politykę Temistoklesa kontynuował potem strateg Perykles. Na jego wniosek nawet biedni obywatele otrzymali prawo zajmowania coraz to wyższych stanowisk. Synowie tych, którzy zginęli nawojnie, byli wychowywani na koszt państwa do 18 roku życia, a potem wydawano im bezpłatnie broń. Od 18 roku życia ateńscy chłopcy byli zobowiązani przejść wojskowe szkolenie w ciągu dwóch lat. Po tym stawali się pełnoprawnymi obywatelami. Demos stanowił większość ZgromadzeniamLudowego, które sprawowało najwyższą władzę: wybierało ono Radę Pięciuset, dowódców wojskowych, decydowało o wojnie i pokoju. Na Zgromadzeniu Ludowym debatowano i uchwalano prawa.

4. Podstawowe cechy ateńskiej demokracji niewolniczej. Ateńscy obywatele mieli wyłączne prawo bycia właścicielami ziemi, domu, pomieszczenia na warsztat. Taka własność należała do całej wspólnoty obywateli. Ateńczyk nie miał prawa do sprzedaży ziemi mieszkańcowi innej polis. Tylko członkowie społeczeństwa mogli kupić ziemię w Atenach. Miejscowi byli zainteresowani pracą rzemieślników oraz utalentowanych ludzi, którzy nie byli obywatelami. Osobom tym przyznawano prawa metojków, dzięki czemu mogli oni być właścicielami niewolników, zajmować się  handlem i rzemiosłem. Metojkowie płacili podatek pogłówny, służyli w pospolitym ruszeniu, ale nie mieli praw, które posiadali autochtoni. Perykles zaostrzył rygory dostępu do praw ateńskich obywateli. Wprowadził przepis, według którego za obywatela uznawano tylko tego, kogo ojciec i matka byli Ateńczykami. Pięć tysięcy osób zostało  skazanych na sprzedaż w niewolę z powodu przywłaszczenia sobie praw obywatelskich. Za czasów Peryklesa starożytny grecki historyk Tukidydes dał następującą definicję demokracji. „Nasz ustrój państwowy jest nazywany demokratycznym, ponieważ nie opiera się on na mniejszości, lecz na większości obywateli”.

Tak więc sojusz greckich polis zapewnił im zwycięstwo nad Persją, wolność i dobrobyt. Ateny stały się ogólnie uznanym centrum świata Hellenów. Rola ateńskiego demosu w zwycięstwie zaowocowała rozszerzeniem jego demokratycznych praw. Demos stanowił większość Zgromadzenia Ludowego, do którego należała najwyższa władza w Atenach.

1. Jakie wydarzenia nastąpiły po odmowie Aten i Sparty do podporządkowania się Persom oraz wykonania ich żądań aby dać „ziemię i wodę”? Oceń działania Spartan i Ateńczyków.

2. Wymień podstawowe cechy ateńskiej demokracji. Jakie były jej wady?

3. Wyjaśnij, dlaczego Perykles był słynnym przywódcą ateńskiego demosu.

4. Jaki jest związek między prawami Solona i rządami Peryklesa?

5*. Kto w czasach Peryklesa był uznawany za ateńskiego obywatela? Wymień prawa i obowiązki obywateli Aten.

6. Określ główne przyczyny zwycięstwa małych państw greckich nad wielkim perskim mocarstwem.

Dla ciekawskich

Bitwa pod Salaminą (Z tragedii Ajschylosa „Persowie”):

Cała flota śpieszyła i słyszany był w tym samym czasie głośny krzyk: 

„Do przodu, synowie Hellady!

Ratujcie ojczyznę, ratujcie żony,

Swoje dzieci, świątynie bogów ojców,

Groby przodków: bój teraz jest o wszystko!”

Pytania do dokumentu. Jaki jest stosunek autora tekstu do bitwy? Po czyjej on jest stronie?